Günümüzde “modern anlamda kölelik” olarak adlandırılan; kadınların, çocukların ve erkeklerin sömürü amacıyla kaçırılması, zorla alıkonulması ve zorla çalıştırılması olarak ifade edilebilen “insan ticareti” temel insan haklarının ihlali olarak görülmektedir.

İnsan ticareti, yoksulluk ve daha iyi yaşam isteği, toplumsal değerlerin yok edilmesi, politik ve ekonomik alanda kaynak ülkelerde baş gösteren sorunlar, ucuz işgücü ve eğlence sektöründe mevcut talep, suçtan elde edilen menfaatin yüksek olması, cezaların halen bazı ülkelerde caydırıcılıktan uzak olması gibi nedenlerle tüm dünyada yaygın olarak yaşanmaktadır.

Bireyden devlet güvenliğine kadar çok geniş bir yelpazede zararları bulunan bu suç türüyle mücadele çalışmaları; hedef ülke konumunda ve yabancı merkezli insan ticareti akımları almakta olan ülkemizde, her alanda kararlı şekilde sürdürülmekte ve ülkemiz uluslararası camianın sorumlu bir üyesi olarak üzerine düşen her türlü önlemi almaktadır.

I-Alınan Önlemler

Uyumlu, tutarlı ve eşgüdümlü bir yaklaşım çerçevesinde ülkemizce insan ticaretiyle mücadele alanında alınan önlemler aşağıda sunulmuştur:

A. Yasal Düzenlemeler

Ülkemiz, BM Sınıraşan Örgütlü Suçlarla Mücadele Sözleşmesi (Palermo Sözleşmesi) ve anılan Sözleşme’ye Ek “İnsan Ticaretinin, Özellikle Kadın ve Çocuk Ticaretinin Önlenmesine, Durdurulmasına ve Cezalandırılmasına ilişkin Protokol”e 25 Mart 2003 tarihinde taraf olmuştur.

Avrupa Konseyi İnsan Ticaretiyle Mücadele Sözleşmesi’ni (GRETA) 19 Mart 2009'da imzalanmış olup, 30 Ocak 2016’da TBMM’de kabul edilmiştir.

1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu’nun 80. maddesinde insan ticareti tanımı yapılarak, bu suç için 8 yıldan 12 yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası getirilmiştir. Sözkonusu madde ayrıca, insan ticareti suçundan dolayı tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirlerine hükmolunmasını öngörmektedir.

Türk Ceza Kanunu’nun 80. maddesinde 19 Aralık 2006 tarihinde yapılan değişiklikle insan ticareti tanımına “fuhuş yaptırmak” da eklenmiştir. Böylelikle, Ceza Kanunumuzdaki “insan ticareti” suçu, BM Palermo Sözleşmesi ve insan ticaretiyle mücadele konusundaki ekli Protokolüne tam uyumlu hale getirilmiştir.

Ayrıca, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, insan ticareti mağdurları ve insan ticareti alanında yeni bazı düzenlemeler getirmiştir. Bu çerçevede, insan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan yabancılara, yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmeleri amacıyla valiliklerce otuz gün süreli ikamet izni verilmesi; bu iznin üç yılı geçmemek kaydıyla en fazla altışar aylık sürelerle uzatılabilmesi (Madde 48); mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurlarının sınır dışı edilmemeleri (Madde 55) öngörülmüştür.

İnsan ticareti suçunun önlenmesi, insan ticaretiyle mücadele, insan hakları kapsamında Türk vatandaşı ve yabancı ayrımı gözetilmeksizin insan ticareti mağdurlarının korunması, yabancı mağdura ikamet izni verilmesi ve mağdurlara sunulacak destek hizmetlerine ilişkin usul ve esasları belirleyen İnsan Ticaretiyle Mücadele ve Mağdurların Korunması Hakkındaki Yönetmelik 17 Mart 2016 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

B. İdari Düzenlemeler

İnsan ticaretiyle mücadele konusunda ilgili tüm kurum ve kuruluşlarımız arasında eşgüdümü sağlamak amacıyla Ekim 2002'de Bakanlığımızın başkanlığında "İnsan Ticareti ile Mücadele Ulusal Görev Gücü" kurulmuştur. Görev Gücü, ilgili icracı Bakanlıkları, kolluk kuvvetlerini, diğer ilgili kamu kurumlarını, sivil toplum kuruluşlarını ve uluslararası örgütlerin Türkiye temsilciliklerini bir araya getiren ortak bir platformdur. Görev Gücü, düzenli toplanmakta ve gelişmeleri gözden geçirerek ileriye dönük yönlendirmede bulunmaktadır. Ulusal Görev Gücü kapsamında yapılan çalışmalar neticesinde “İnsan Ticaretiyle Mücadele Ulusal Eylem Planı” hazırlanmış ve Başbakanlık tarafından onaylanarak yürürlüğe girmiştir. 2013 Şubat ayı itibariyle, Ulusal Görev Gücü, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne devredilmiş olup, son olarak 20. Ulusal Görev Gücü Toplantısı Aralık 2014’te gerçekleştirilmiştir. YUKK uyarınca kurulan "İnsan Ticaretiyle Mücadele Koordinasyon Komisyonu"nun ilk toplantısı ise 1 Mart 2017 tarihinde düzenlenmiştir.

Yabancılar Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) kapsamında İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün bünyesinde “İnsan Ticareti Mağdurlarını Koruma Dairesi Başkanlığı” kurulmuş olup, anılan Daire’nin YUKK’da belirtilen görevleri aşağıda sunulmuştur (Madde 108).

İnsan ticaretiyle mücadele ve mağdurların korunmasına ilişkin iş ve işlemleri yürütmek; insan ticaretiyle mücadele ve mağdurların korunmasına ilişkin projeleri yürütmek; insan ticareti mağdurlarına yönelik yardım hatlarını kurmak, işletmek veya işlettirmek ve Genel Müdür tarafından verilen diğer görevleri yapmak şeklinde YUKK’da düzenlenmiştir.

Bu çerçevede, YUKK kapsamında insan ticaretiyle mücadele ve mağdurların korunması alanında yurtiçinde yürütülen faaliyetlerin koordinasyonunun İçişleri Bakanlığı Göç İşleri Genel Müdürlüğü tarafından; konunun uluslararası boyutunun ise Bakanlığımızda tarafından yürütülmesi kararlaştırılmıştır.

C. İnsan Ticaretiyle mücadele çalışmaları ve Mağdurların Desteklenmesine ilişkin düzenlemeler

İnsan ticareti ile mücadele çalışmaları, organize suç şebekelerinin çökertilmesi, tanık/mağdur konumundaki şahısların tespit edilmesi, bu konumdaki yabancılara koruma, psikolojik destek ve rehabilitasyon sağlamak suretiyle ülkede kalışlarına izin verilmesi ve bu sayede kolluk kuvvetleri ile gönüllü işbirliği yapmaları teşvik edilerek suçlulara ulaşılması, mağdurların ülkelerine güvenli dönüşlerinin sağlanması doğrultusunda gerçekleşmektedir.

Ülkemizde mağdur destek hizmetleri, insan ticareti mağdurlarının yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmeleri ve topluma yeniden kazanımlarının sağlanması amacıyla, düşünme süresinde ve sonrasında mağdurun güvenliği, sağlığı ve özel durumu gözetilerek ve bilgilendirme yapılarak ‘Mağdur Destek Programı’ ile rıza esasına dayalı olarak ‘Gönüllü ve Güvenli Geri Dönüş Programı’nı içermektedir.

İnsan ticareti mağduru destek programından ikamet izni 6 aylık sürelerle 3 yılı geçmeyecek şekilde uzatılarak faydalanabilmekte, sonra ise bilgilendirme ve rıza esasına dayalı olarak gönüllü ve güvenli geri dönüş programını tercih edebilmektedir.

İnsan Ticareti Mağdurlarına Sunulan Destek Hizmetleri

Mağdur Destek Programı çerçevede insan ticareti mağduruna, sığınma evlerinde veya güvenli yerde barınma, sağlık hizmetlerinden yararlanma, psiko-sosyal destek, hukuki destek, mesleki eğitim verilmesi ve iş gücü piyasasına erişimi konusunda destek verilmesi, temel ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde geçici maddi destek temini gibi imkanlar tanınmaktadır.

Gönüllü ve güvenli geri dönüş programı ise mağdurun, destek programından yararlanmak istemediği, destek programı uygulandığı sırada veya program bitiminde talep etmesi halinde, mağdurun kendi ülkesine veya üçüncü bir ülkeye gitmek istediği durumda, güvenli çıkış ve varışının sağlanması ve gerekli koruma önlemlerini kapsamaktadır.

İnsan ticareti ile mücadele alanında sivil toplumla işbirliği kesintisiz devam etmektedir. Bu çerçevede, İstanbul’da sivil toplum tarafından işletilen bir sığınmaevi bulunmaktadır. Ankara ve Kırıkkale’de de insan ticareti mağdurları için sığınma evleri vardır.

D. Uluslararası İşbirliği

Türkiye, Belarus, Gürcistan, Kırgızistan, Moldova ve Ukrayna ile insan ticaretiyle mücadele alanında İşbirliği Protokolleri imzalamıştır.

İnsan ticaretinde kaynak konumda olan ülkeler ile İçişleri Bakanlıkları arasındaki işbirliği çerçevesinde ortak operasyonlar düzenlenmektedir.

Uluslararası Göç Örgütü (IOM) ile işbirliği halinde, “Türkiye’deki İnsan Ticareti Mağdurlarına Yardım” başlıklı proje kapsamında potansiyel insan ticareti mağdurlarına yönelik olarak, operatörlerinin Rusça, Romence, İngilizce ve Türkçe hizmet vermekte olduğu 157 Acil Yardım Hattı kurulmuş olup, halen aktif biçimde faaliyetlerine devam etmektedir. Kampanya çerçevesinde Türkiye genelinde 157 Acil Yardım Hattı tanıtım malzemesi dağıtılmış, bilgilendirme poster ve panoları sergilenmiştir. Sorumluluğu evvelce Bakanlığımız uhdesinde bulunan 157 Acil Yardım Hattı Aralık 2014’te Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne devredilmiştir.

Ayrıca, Bakanlığımız koordinatörlüğünde ilgili ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla insan ticaretiyle mücadele alanında çeşitli projeler yürütülmektedir.

Diğer taraftan, AB’nin Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı’ndan (IPA) faydalanılmak suretiyle “İnsan Ticareti Mağdurlarının Korunması Projesi” Temmuz 2014’te uygulamaya konulmuştur. Uluslararası Göç Örgütü tarafından uygulanacak proje çerçevesinde, mağdur tespit sürecinin etkinleştirilmesi; insan ticareti mağdurlarına sağlanan korumanın güçlendirilmesi, mağdur tespiti ve korumasında farkındalığın arttırılması, kapasite artırımı, 157 Acil Yardım hattının desteklenmesi, veri ve istatistik toplamaya ilişkin yazılım için teknik destek sağlanması öngörülmüştür.