Uluslararası Enerji Ajansı (IEA)
Uluslararası Örgüt Künyesi

Örgütün Amacı:

Aynı zamanda OECD’ye üye olan 28 ülke arasında ekonomik gelişme, enerji güvenliği ve çevresel sürdürülebilirlik ilkeleri çerçevesinde işbirliğinin ve dayanışmanın geliştirilmesi

Kuruluş Tarihi:

1974 (OECD Konseyi’nin 15 Kasım 1974 tarihli kararıyla)

Merkezi:

Paris

İcra Direktörü:

Nobuo Tanaka (Japon)
(1 Eylül 2007-31 Ağustos 2011. 1 Eylül 2011’den itibaren bu görev Maria van der Hoeven (Hollanda) tarafından üstlenilecektir)

Üye Ülkeler:

Avusturya, Belçika, Kanada, Danimarka, Almanya, İrlanda, İtalya, Japonya, Lüksemburg, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, İngiltere, ABD, Norveç, Yeni Zelanda, Yunanistan, Avustralya, Portekiz, Finlandiya, Fransa, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Kore, Slovakya ve Polonya.

Türkiye’nin Üyelik Durumu:

Ülkemiz UEA’nın kurucu üyelerindedir.

Örgütün Tarihi

1973-1974 petrol krizi, sanayileşmiş ülkelerin ekonomilerinin gelişimi açısından dış kaynaklı enerjiye ne kadar bağımlı olduklarını anlamalarına neden olmuştur. Bunun sonucu olarak, OECD üyelerinin büyük bir çoğunluğu, petrole bağımlılıklarını azaltmak ve petrol arzında olabilecek ani kesilmelere karşı hazırlıklı olmak amacıyla 1974 yılında Uluslararası Enerji Ajansı’nı kurmuşlardır.

Yeni bir uluslararası yapılanmanın oluşturulmasının zaman alacağı düşüncesiyle, UEA, OECD bünyesinde “Özerk Ajans” (an autonomous body within the framework of the organisation) şeklinde kurulmuştur. 18 Kasım 1974 tarihinde imzalanan ve 19 Ocak 1976 tarihinde yürürlüğe giren UEA’nın Kuruluş Anlaşması (Agreement on an International Energy Program-IEP), enerji konularında üyeler arası işbirliğini sağlamak amacıyla hazırlanan ve acil durumlarda petrol bölüşümü sistemi gibi konularda taraf ülkelere bağlayıcı hükümler getiren bir çerçeve anlaşmadır.

1974’ten bu yana UEA, temel amacı olan petrol arzı güvenliğinin yanı sıra, enerji konusunun küresel bir boyut kazanmasına da bağlı olarak, çalışma yelpazesini genişletmiş, dünyada enerji analizleri ve istatistiklerinde önde gelen bir kuruluş olmuştur. UEA ayrıca, petrol ve doğal gaz piyasalarının durumuna ilişkin periyodik raporlar hazırlamakta, üye ülkelerin enerji politikalarını düzenli olarak incelemekte, UEA dışı önemli ülkelerin enerji politikalarını da takip etmekte, yeni enerji teknolojileri ve enerjinin iklim değişiklikleri üzerindeki etkileri üzerinde çalışmalar yürütmektedir. UEA’nın temel ilgi alanını petrol oluşturmakla birlikte, son yıllarda doğal gaz ve elektrik arz güvenliği konularının da Ajansın çalışmalarında giderek önemli bir yer edinmekte olduğu görülmektedir.

Özellikle, 11 Eylül 2001’de ABD’de yaşanan terör eyleminden sonra, petrol arzı güvenliği ve olası bir tehlike anında alınacak önlemler, UEA faaliyetlerinde önemli bir yer tutmaya başlamıştır. 2005 yılında ABD’nin Meksika Körfezi’ni vuran Katrina ve Rita kasırgalarını takiben yürürlüğe konulan Acil Durum Eylem Planı, arz güvenliğinin sağlanması bakımından UEA açısından başarılı bir uygulama olmuştur. Bu tecrübeden hareketle müteakip yıllarda aynı bölgeyi etkileyen kasırgaların etkileri Ajans tarafından yakından izlenegelmektedir.

Son yıllarda UEA çalışmalarında görülen diğer bir değişiklik ise çevre konularının ağırlık kazanması, bu çerçevede enerji verimliliği, sera gazı emisyonları, temiz (düşük karbonlu) enerji teknolojileri konusunda çalışmalara özel bir önem atfedilmesidir.

Türkiye’nin Örgüt’le İlişkileri

Türkiye, OECD’nin kurucu üyesi olması hasebiyle UEA’ya otomatik bir şekilde üye olmuştur. UEA çalışmaları Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımızın eşgüdümünde ilgili kurum ve kuruluşlarımızca takip edilmektedir.

Halihazırda ülkemiz UEA Yönetim Kurulunda Enerji ve Tabii Kaynaklar Müsteşar Yardımcısınca temsil edilmektedir.

UEA’nın üye ülkelere yönelik en önemli faaliyetlerinden biri ülke enerji politikaları incelemeleridir (“energy in-depth review”). Sözkonusu incelemeler 4-5 yılda bir gerçekleştirilmekte, üye ülkelerin enerji politikalarının ve genel enerji güvenliği durumunun adeta bir fotoğrafı çekilmekte ve ilgili ülkeye politika önerilerinde bulunulmaktadır. İlgili ülkenin bu önerileri hayata geçirip geçirmemesi ve bunları uygularken izleyeceği yöntemler tamamen kendi seçimine bağlıdır.

Son enerji politikaları derinlemesine incelememiz 23 Temmuz 2010 günü ülkemizde düzenlenen bir basın toplantısıyla açıklanmıştır. UEA İcra Direktörü Nobuo Tanaka göreve gelişinden itibaren ülkemize ilk ziyaretini Türkiye Enerji Politikaları İncelemesinin açıklanması vesilesiyle 22-23 Temmuz 2010 tarihlerinde gerçekleştirmiştir.

UEA Başekonomisti vatandaşımız Fatih Birol’dur. Fatih Birol başkanlığındaki ekip her yıl UEA’nın en önde gelen yayını olan Dünya Enerji Görünümü’nü (World Energy Outlook-WEO) hazırlamaktadır.