Artemis SÜMER (*)

21.Yüzyıl ile, malların, hizmetlerin, sermayenin ve kişilerin dünyada daha serbest dolaşımının yaşandığı küreselleşme trendine paralel olarak, verimli ve alternatifli uluslararası ulaştırma ağlarının geliştirilmesi, hızla artan dünya ticaretinin ihtiyaçlarını karşılamak için bir zorunluluk haline gelmiştir.

Uluslarararası piyasalarda artan rekabet, üretilen malların dünya piyasalarına cazip fiyatlarla, zamanında ulaşımını gerektirmektedir.

Bu açıdan bakıldığında günümüz ekonomilerinde, taşıma sektörünün, üretim sektörü kadar önemli bir paya sahip olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Türkiye, gerek jeo-stratejik coğrafi konumu, gerek Avrasya ülkeleriyle olan derin ortak tarih ve kültür bağlarından kuvvet alarak bölge ülkeleriyle işbirliği potansiyelini arttırmak için çalışmaktadır. Bu, yalnızca bölgenin ekonomik refahını değil, aynı zamanda bölgenin barış ve istikrarı ile anılan coğrafyada yer alan halkların birbirleriyle daha da yakınlaşmalarını sağlayan bir süreçtir.

Zengin petrol, doğalgaz ve su kaynaklarına sahip Avrasya ülkeleri gerçekleştirdikleri köklü ekonomik reformlar sayesinde yüksek bir ekonomik büyüme hızına ulaşmışlardır.

Bu gelişmeler, Avrasya ülkeleri arasında enerji, ticaret, sanayi, ulaştırma, telekomünikasyon, turizm ve hizmet sektörlerinde geniş kapsamlı işbirliği ağlarının tesis edilmesine olanak sağlamaktadır.

Bugün Türkiye’nin Avrasya ülkeleri’ne (Rusya-Ukrayna hariç) yönelik ticaret hacmi 5 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. İlişkilerimiz yalnızca ticaretle sınırlı değildir; esasen Avrasya, 1000’i aşkın Türk özel şirketinin bankacılık, telekomünikasyon, ulaştırma, enerji, gıda, inşaat ve tekstil sekörlerine 7 milyar ABD doları tutarında yatırımda bulunduğu, müteahhitlerimizce üstlenilen taahütlerin ise, 19 milyar ABD dolarına ulaştığı bir bölgedir.

“21.Yüzyılın Projesi” olarak nitelendirilen Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Hattı ile yakın zamanda hayata geçirilecek olan Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz (BTE) Projesi, enerji alanında dünyada emsal olarak gösterilen bölgesel işbirliği çalışmalarıdır.

BTC ve BTE enerji projelerine ilaveten, bölgenin dinamizminden azami şekilde yararlanılması sağlayacak diğer önemli alanı oluşturan ulaştırma konusunda geliştirilen yoğun işbirliğinin somut örneğini, Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu (KTB) Projesi teşkil etmektedir.

2004 yılında Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan arasında yapılan üst düzey görüşmeler sonucunda daimi bir çalışma grubunun ihdas edilmesi ve 2005 mayıs ayında üç ülke Devlet Başkanları’nın ilgili projenin sonuçlandırılması konusunda ortak iradelerini teyit eden bir bildiri yayınlanması projenin ilk önemli aşamalarını oluşturmuştur.

KTB’nin hukuki temelini teşkil eden Hükümetlerarası Anlaşma, Sayın Başbakanımız ile Azerbaycan ve Gürcistan’ın Devlet Başkanları’nın iştirak ettikleri bir tören ile, 7 Şubat 2007 tarihinde Tiflis’te imzalanmıştır.

2006 yılında Kazakistan ve Çin’in de bu çerçevede işbirliğine hazır olduklarını açıklamaları, Kazakistan’ın ev sahipliğinde Astana’da düzenlenen, Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan Ulaştırma Bakanları toplantısına yeni bir boyut kazandırmıştır. Böylece, üç ülke arasındaki bir bölgesel işbirliği projesi olmaktan çıkan KTB, Doğu’da Hazar üzerinden Aktau (Kazakistan) ile Çin arasında inşa edilecek yeni demiryolu hattı ve Batı’da Boğaz geçişli “Marmaray” demiryolu tüp geçidi üzerinden Avrupa demiryolu ağı ile irtibatlandırıldığında, Asya ile Avrupa arasında kıtalararası bir demiryolu projesine dönüşmüştür.

Avrasya-Kafkasya-Asya’yı birbirine bağlayan Tarihi İpek Yolu’nun yeniden canlandırılması anlamına gelen “Demir İpek Yolu”, konteynır ve insan taşımacılığı alanında, Avrupa’dan Çin’e değin uzanan hızlı, güvenilir, çağdaş bir ulaştırma koridoru olacaktır.

Türkiye tarafında 68 km, Gürcistan sınırları içinde ise 30 km olmak üzere, toplam 98 km yeni demiryolu döşenmesi ve Gürcistan’da Ahılkelek-Tiflis arasındaki 160 km uzunluğundaki mevcut demiryolunun modernizasyonunun maliyeti, Türkiye kesimi için 220 milyon ABD doları, Gürcistan kesimi için ise 200 milyon ABD doları olmak üzere, toplam 420 milyon ABD dolarıdır.

Demiryolu güzergahına Orta Asya’dan sağlanacak yük miktarı esas alınarak bir Türk şirketince hattın mali ve ekonomik faydalarını ortaya koyan fizibilite raporu 2006 Mart ayında hazırlanmıştır.

Ayrıca hazırlanan Talep Analizi Raporu, hattın faaliyete geçtiği ilk dönemde yılda 4,4 milyon ton yük taşınabileceğini, bu miktarın uzun vadede yıllık 28,6 milyon tona çıkabileceğini ortaya koymaktadır. Esasen bu miktarın çok ötesinde bir talebin ortaya çıkması beklenmektedir.

KTB Demiryolu Projesi’nin Türkiye tarafından üstlenilen Gürcistan kesimi projelendirme çalışmalarının 2007 Mayıs ayı sonu itibariyle tamamlanması ve hattın inşasına, her iki ülke kesiminde, eşzamanlı olarak 2007 yaz döneminde başlanması öngörülmektedir. Hattın 2009 yılında faaliyete geçmesi tasarlanmaktadır.

Demiryolu-denizyolu taşıma modunun yaygınlaştırılmasıyla, kombine taşımacılığın gelişmesine imkan vererek, bölgedeki liman faaliyetlerine ivme kazandıracak olması, KTB projesinin bölge ülkelerine sağlayacağı başka önemli bir katkıdır.

Ekonomik, siyasi, jeopolitik ve stratejik yönden büyük önem taşıyan KTB, BTC ve BTE projeleri, esasında birbirlerini tamamlayıcı nitelikte işbirliği projeleridir.

İşbirliği projelerinin arttırılması, Avrasya bölgesinin sadece bölgesel işbirliği açısından değil, aynı zamanda bölgenin uluslararası topluma en iyi şekilde entregrasyonu bakımından da önem taşımaktadır.

Bölgenin ekonomik gelişimini destekleyen bu tür projeler, bölge halkları arasındaki bağları güçlendirecek, bölge refahı ve istikrarı için sağlam temeller oluşturmaya devam edecektir.

(*) Daire Başkanı, İkili Ekonomik İşler Genel Müdür Yardımcılığı, Dışişleri Bakanlığı