Selahattin ALPAR (*)

Türkiye, geçtiğimiz yüzyılın sonlarında tüm dünyada etkisini hissettiren küreselleşme olgusunun uluslararası ilişkiler üzerindeki belirleyici rolünü yakından izlemektedir. Ülkemiz, siyasi, ekonomik ve ticari ilişkiler kurmak ve geliştirmek kararlılığıyla uzak coğrafyalardaki ülkelerle de ilişkilerini zenginleştirmeyi arzulamakta, bu çerçevede Latin Amerika ve Karayip ülkeleriyle yakın ve karşılıklı çıkarlara dayalı ilişkiler kurmaktadır.

Latin Amerika ve Karayipler olarak adlandırılan bölge, 20 milyon kilometrekarelik bir alanda yaşayan 550 milyonu aşkın nüfusu barındırmakta, 2 trilyon doları aşkın GSYİH üreten ve 700 milyar doların üzerinde dış ticaret hacmi olan büyüklü küçüklü 33 ülkeyi kapsamaktadır. Dünya yüzeyindeki karaların yüzde 15’i, nüfusunun yüzde 8’i, GSYİH’sinin ise yüzde 4’ü bu bölgeye aittir.

Ülkemizin Latin Amerika ve Karayipler ülkeleriyle ticari, ekonomik ilişkileri süratle gelişmektedir. Bununla beraber ticaretimizin halen tatmin edici bir düzeyde olduğunu söyleyebilmek mümkün değildir. Halen dış ticaretimizin yüzde 1’den azı bu büyük bölge ile gerçekleşmektedir. AB’nin ticaretinin ise yüzde 6’sı Latin Amerika’yla yapılmaktadır. Bölgeyle ticaretimizin bu derece düşük olmasının, özellikle bölgedeki ekonomik ve ticari istikrarsızlıklardan, sistem farklılıklarından ve coğrafi uzaklık gibi faktörlerden kaynaklandığı düşünülmektedir.

Buradan hareketle, ülkemizin bu bölgede daha iyi tanıtılması ve karşılıklı çıkarlara dayalı ilişkilerimizin güçlendirilerek geliştirilmesi amacıyla 1998 yılı Eylül ayında Bakanlığımızın girişimiyle “Latin Amerika’ya Açılım” politikası benimsenmişti. 2006 yılında Latin Amerika’ya Açılım Politikası gözden geçirilmiş, aynı doğrultuda hazırlanan “Latin Amerika Eylem Planı 2006” uygulamaya konmuş ve 2006 yılı Sayın Bakanımız tarafından “Latin Amerika Yılı” ilan edilmiştir.

“Latin Amerika Eylem Planı 2006” çerçevesinde, Türkiye ile bölge ülkeleri arasında üst düzey siyasi temaslar gelişmekte, T.B.M.M. ve ilgili ülkelerin parlamentolarında karşılıklı dostluk gruplarının kurulması yoluyla ülkemiz ve bölge halkları arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi açısından önemli bir mesafe katedilmiş bulunmaktadır. Bu ilişkiler Kültürel Değişim programları uygulanması yoluyla da çeşitlendirilmektedir.

Latin Amerika ülkeleri ile Türkiye arasında kültürel temas ve değişimlerin giderek artması ve bu ilişkilerin turizmi olumlu yönde etkilemesi beklenmektedir.

Bölge ülkeleriyle Türkiye arasında halen yürürlükte olan çeşitli anlaşmalar ilişkilerimizin hukuki çerçevesini zenginleştirmiştir. Bu çerçevenin daha da genişletilmesi ve özellikle ekonomik açıdan, doğrudan yatırımların teşvik edilmesi ve çifte vergilendirmenin önlenmesi yoluyla ticari ilişkilerin desteklenmesi öngörülmektedir.

Türkiye ile bölge ülkeleri arasındaki ticaretin tarafların uluslararası yükümlülüklerine uygun bir çerçeve içerisinde serbestleştirilmesi önemli hedeflerimizden bir diğerini oluşturmaktadır.

Nitekim yakın zamanda AB ile Ortaklık Anlaşmaları bulunan Şili ve Meksika gibi ülkelerle Serbest Ticaret Anlaşmaları görüşmelerine başlanması için çalışmalarımız devam etmektedir.

İş çevrelerinin birbirlerini daha iyi tanıyarak, ticaret olanaklarını ve iş yapabilecekleri sektörleri belirlemeleri, İş Konseyleri kurulması, fuarlara katılım gibi etkinlikler ülkemizde desteklenmektedir. 30 Ekim-4 Kasım 2006 tarihleri arasında yapılan Havana Uluslararası Ticaret Fuarı’na da çeşitli sektörlerden firmalarımız iştirak etmişlerdir.

1998 yılından beri yürütülen bütün bu girişimler sonucunda, bölge ülkeleriyle Türkiye arasında 1999 yılında 827 milyon dolar seviyesinde olan dış ticaret hacmi, 2006 yılının ilk on ayı verilerine göre yaklaşık 2,2 milyar dolara ulaşmıştır. Ayrıca, üçüncü ülkeler üzerinden gerçekleştirilen ve ikili ticaret istatistiklerine yansımayan önemli miktarda bir dolaylı ticaretten de söz etmek mümkündür. Amacımız bu ticari potansiyelin ülkemiz üzerinden ve doğrudan sürdürülmesinin sağlanmasıdır. Ayrıca bölge ülkelerinin başka kaynaklardan almakta oldukları geleneksel ihraç ürünlerimizi Türkiye’den almalarına olanak sağlayacak bazı yapısal değişikliklerin bu ülkelerle birlikte yürütülecek çalışmalarla yönlendirilmesine çalışılmaktadır.

Bunun yanısıra, ilgili ülkelerin yetkilileriyle yapılan temaslarda ülkemizin sahip olduğu coğrafi konumun, Latin Amerika ve Karayipler bölgesi işadamlarına Türkiye’yi Ortadoğu, Orta Asya ve Balkan ülkelerine açılmak, bu bölgelere yatırım yapmak için bir platform olarak kullanma imkanı tanıyacağı vurgulanmakta, bu konudaki mevzuatımızın sağladığı kolaylılar ilgililere anlatılmaktadır.

LATİN AMERİKA ÜLKELERİN İHRACATIMIZ (**)

LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDEN İTHALATIMIZ (***)

Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Sayın Abdullah Gül’ün Brezilya’yı ziyareti sırasında, 20 Ocak 2006 tarihinde Dış Ekonomik İlişkiler Kurlu (DEİK) ile Sao Paolo Ticaret Odası (FIESP) arasında Türkiye-Brezilya İş Konseyi kurulmuştur. Brezilya ile kurulan İş Konseyi’ne ilaveten, kısa ve orta vadede, Meksika, Arjantin ve Şili ile İş Konseyleri kurulmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir.

Dışişleri Bakanlığının ve diğer resmi kurumların yanı sıra, TOBB, DEİK, Ticaret Odaları, TÜSİAD, İTO, Karayipler ve Latin Amerika Ticaret Derneği gibi özel sektör kuruluşları da bölge ülkeleri ile ekonomik ilişkilerimizin artırılması yönünde çeşitli etkinlikler düzenlemektedirler. Bu çerçevede TÜSİAD’dan bir heyet 3-10 Aralık 2005 tarihleri arasında Brezilya’ya giderek, Sao Paolo, Brasilia ve Rio de Janeiro şehirlerinde Brezilya iş çevreleriyle temaslarda bulunmuşlardır. 2007 Şubat ayında bir grup Şili’li işadamının ülkemize gelerek işadamlarımızla iki ülke arasındaki ticari potansiyelin nasıl artırılabileceği konusunda görüşmelerde bulunmaları beklenmektedir.

Halen sekiz ülke ile yürütmekte olduğumuz Karma Ekonomik Komisyon (KEK) mekanizmasını da bölge ülkeleri ile ekonomik ilişkilerimizi geliştirmenin yararlı bir aracı olarak görmek mümkündür. KEK toplantısı yapılan ülkeler, Arjantin, Bolivya, Brezilya, Kosta Rika, Küba, Meksika, Peru, Şili’dir.

Türk Hava Yolları’nın bölgeye doğrudan sefer düzenlemesine yönelik faaliyetleri de sürmektedir. THY’nin ilk etapta Brezilya ve Arjantin’e doğrudan sefer düzenlemesi hedeflenmektedir. Ülkemiz ile Güney Amerika arasında doğrudan seferlere başlanabilmesi öncelikle bölgenin ülkemize çok uzak olduğu şeklindeki önyargının ortadan kaldırılmasını sağlayacaktır. Bunun yanında alternatif iklimlere sahip olmaları dolayısıyla bölge ülkeleri ile turizm alanındaki ilişkileri artıracak, ulaşım imkânlarının bu şekilde gelişmesi iş çevreleri arasındaki temasları da artıracaktır.

Amerika kıtasındaki ülkelerle ilişkilerimizin her alanda gelişmesi ve derinleşmesi küreselleşen dünyada dış politikamıza yeni bir boyut katacak, ekonomik bağlarımızın güçlenmesi hem ülkemiz ekonomisine hem de bu ülkelerin ekonomilerine önemli katkılar sağlayacaktır. Bu sebeple, 2006 yılında “Latin Amerika Eylem Planı 2006” çerçevesinde bölge ülkeleriyle ilişkilerimizde yakalanan ivmenin sürdürülmesi büyük önem arzetmektedir.

(*) T.C.Lahey Büyükelçisi Eski İkili Siyasi İşler Genel Müdürü (AAGM), Dışişleri Bakanlığı

(**)  Kaynak: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı

(***) Kaynak: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı